خرگوش‌ها حیواناتی فوق‌العاده حساس و ظریف هستند که به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارند. بسیاری از صاحبان خرگوش ممکن است تصور کنند که این موجودات زیبا، در صورت نگهداری درست، کمتر بیمار می‌شوند؛ اما واقعیت این است که خرگوش‌ها نیز مانند سایر حیوانات خانگی مستعد ابتلا به بیماری‌های خاص خود هستند. شناخت بیماری‌های خرگوش، علائم اولیه هشداردهنده، روش‌های اصولی تشخیص و درمان مناسب، نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت و کیفیت زندگی این حیوانات دوست‌داشتنی دارد.
از مشکلات گوارشی گرفته تا بیماری‌های دندانی، مشکلات تنفسی، عفونت‌های پوستی و انگل‌ها، خرگوش‌ها می‌توانند با طیف وسیعی از بیماری‌ها روبه‌رو شوند. متأسفانه بسیاری از بیماری‌های خرگوش در مراحل اولیه علائم واضحی ندارند و همین موضوع اهمیت معاینه‌های منظم دامپزشکی و آگاهی صاحبین خرگوش را دوچندان می‌کند.
در این مقالها فهرستی جامع از رایج‌ترین بیماری‌های خرگوش را همراه با علائم کلیدی، نحوه تشخیص دقیق و روش‌های درمانی مؤثر را ارائه می‌کنیم. داروهای مناسب همراه با دوز صحیح آن‌ها نیز با دقت علمی ذکر شده تا راهنمایی عملی و کاربردی برای همکاران دامپزشک باشد. هدف این راهنما، کمک به پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع بیماری‌هاست تا خرگوش‌های دوست داشتنی، زندگی سالم‌تر و طولانی‌تری در کنار ما داشته باشند.
اگر به سلامت خرگوشتان اهمیت می‌دهید و می‌خواهید اطلاعاتتان را درباره نشانه‌های بیماری خرگوش و بهترین روش‌های درمان آن به‌روز کنید، مطالعه این مقاله را از دست ندهید
۱. مال‌اوکلوژن دندان (Malocclusion)
علائم: بی‌اشتهایی، آبریزش دهان، سختی در جویدن، کاهش وزن
تشخیص: معاینه فیزیکی دهان و دندان، عکس رادیولوژی دندان
درمان: کوتاه کردن دندان‌ها با دریل مخصوص یا کشیدن دندان در موارد شدید. داروی ضد درد: ملوکسیکام (Meloxicam) به میزان ۰٫۲ تا ۰٫۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، خوراکی هر ۲۴ ساعت.
۲. آنتروتوکسمی (Enterotoxemia)
علائم: اسهال شدید، بی‌حالی، نفخ، مرگ ناگهانی
تشخیص: علائم بالینی، آزمایش مدفوع و کشت میکروبی
درمان: آنتی‌بیوتیک با احتیاط: مترونیدازول (Metronidazole) به میزان ۲۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم، خوراکی هر ۱۲ ساعت. مایعات درمانی (سرم)، پروبیوتیک (مثلاً Bene-bac)، رژیم غذایی پر فیبر (یونجه خشک).
۳. کوکسیدیوز (Coccidiosis)
علائم: اسهال آبکی، کاهش وزن، بی‌اشتهایی، شکم متورم
تشخیص: آزمایش مدفوع با روش فلوته‌کردن
درمان:
سولفادایمتوکسین (Sulfadimethoxine) به میزان ۳۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم، خوراکی روزانه به مدت ۵ تا ۷ روز
یا
تولترازوریل (Toltrazuril) به میزان ۲۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم، خوراکی یک بار در روز به مدت ۲ روز.
۴. میکسوماتوز (Myxomatosis)
علائم: تورم پلک‌ها، لب‌ها و گوش‌ها، تب، بی‌حالی، ترشحات چشمی
تشخیص: علائم بالینی، تست PCR
درمان: درمان حمایتی شامل سرم‌تراپی و کنترل درد. پیشگیری با واکسیناسیون سالانه.
۵. ویروس خونریزی‌دهنده خرگوش (RHD)
علائم: مرگ ناگهانی، خونریزی از بینی، اختلالات تنفسی
تشخیص: کالبدشکافی، تست PCR خون
درمان: درمان خاصی ندارد. پیشگیری با واکسیناسیون اختصاصی.
۶. عفونت‌های تنفسی (Pasteurellosis)
علائم: عطسه، آبریزش بینی، سختی در تنفس
تشخیص: کشت ترشحات بینی، رادیولوژی قفسه سینه
درمان:
انروفلوکساسین (Enrofloxacin) به میزان ۱۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم، خوراکی یا تزریقی هر ۱۲ ساعت
یا
تریمتوپریم-سولفامتوکسازول (Trimethoprim-Sulfamethoxazole) به میزان ۳۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم، خوراکی هر ۱۲ ساعت.
۷. کنه گوش (Ear Mites – Psoroptes cuniculi)
علائم: خارش شدید گوش، ترشح قهوه‌ای، تکان دادن سر
تشخیص: معاینه مستقیم و نمونه‌گیری
درمان:
سلماکتین (Selamectin) به میزان ۱۲ تا ۱۸ میلی‌گرم بر کیلوگرم روی پوست، یکبار و تکرار بعد از ۲ هفته
یا
ایورمکتین (Ivermectin) به میزان ۰٫۴ میلی‌گرم بر کیلوگرم زیرپوستی هر ۷ روز، ۳ نوبت.
۸. عفونت ادراری و سنگ مثانه
علائم: ادرار خونی، درد حین ادرار، بی‌اشتهایی
تشخیص: آزمایش ادرار، سونوگرافی یا رادیولوژی
درمان:
عفونت ادراری: انروفلوکساسین (Enrofloxacin) به میزان ۱۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم هر ۱۲ ساعت
سنگ مثانه: جراحی برداشتن سنگ + اصلاح رژیم غذایی با کاهش مصرف کلسیم.
۹. آبسه‌ها (Abscesses)
علائم: تورم و زخم چرکی، درد موضعی
تشخیص: معاینه و کشت چرک
درمان: جراحی تخلیه کامل آبسه + آنتی‌بیوتیک مناسب: پنی‌سیلین G پروکائین/بنزاتین (Penicillin G) به میزان ۴۰٬۰۰۰ تا ۶۰٬۰۰۰ واحد بین‌المللی بر کیلوگرم زیرپوستی هر ۴۸ ساعت.
۱۰. ایلئوس (Gastrointestinal Stasis)
علائم: بی‌اشتهایی، کاهش یا قطع مدفوع، نفخ شکم
تشخیص: معاینه بالینی، رادیولوژی شکم
درمان:
سرم‌تراپی
داروی تحریک حرکت روده: متوکلوپرامید (Metoclopramide) به میزان ۰٫۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم خوراکی یا تزریقی هر ۸ ساعت
غذادهی اجباری (مثل Critical Care)
داروی ضد درد: ملوکسیکام (Meloxicam) به میزان ۰٫۲ تا ۰٫۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم هر ۲۴ ساعت.
۱۱. اسهال یا یبوست
علائم: تغییر قوام مدفوع، بی‌اشتهایی
تشخیص: آزمایش مدفوع، بررسی رژیم غذایی
درمان: اصلاح رژیم (افزایش یونجه و فیبر)، استفاده از پروبیوتیک مناسب، مایعات درمانی.
۱۲. بیماری‌های پوستی (قارچ، کک)
علائم: ریزش مو، زخم‌های پوستی، خارش
تشخیص: تست قارچ (چراغ وود یا کشت)، مشاهده کک
درمان:
ضدقارچ: ایتراکونازول (Itraconazole) به میزان ۱۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم خوراکی روزانه برای ۱۴ تا ۲۱ روز
ضدکک: سلماکتین (Selamectin) طبق دوز گفته شده.
۱۳. چاقی یا لاغری غیرعادی
علائم: تغییرات وزن، کاهش فعالیت
تشخیص: بررسی رژیم غذایی و فعالیت
درمان: تنظیم رژیم غذایی و فعالیت بدنی مناسب.
۱۴. ضایعات کف پا (Sore Hocks)
علائم: زخم کف پا، لنگش
تشخیص: معاینه بالینی
درمان: اصلاح بستر (نرم و خشک)، پانسمان زخم، استفاده از آنتی‌بیوتیک در صورت نیاز: انروفلوکساسین (Enrofloxacin) به میزان ۱۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم خوراکی یا تزریقی هر ۱۲ ساعت.
۱۵. گرمازدگی (Heatstroke)
علائم: نفس‌نفس زدن، بی‌حالی، کما
تشخیص: علائم بالینی و دمای محیط
درمان: خنک کردن تدریجی بدن، تزریق مایعات سرد داخل وریدی، کنترل درد و تورم مغزی در صورت نیاز.
نکات مهم در مورد بیماری‌های خرگوش
حتما برای درمان بیماری خرگوش خود با دامپزشک ماهر مشورت کنید.
تجویز داروها و نسخه نویسی حتما توسط دامپزشک انجام شود و از خود درمانی پرهیز کنید.
به هیچ عنوان خوددرمانی نکنید، بسیار خطرناک است و موجب مرگ خرگوش می‌شود.
همیشه از آب و غذای تازه برای خرگوش خود استفاده کنید و برنامه غذایی مناسب خرگوش را در رژیم غذایی روزانه او لحاظ کنیدو این کار به پیشگیری از بیماری‌های خرگوش‌ها کمک می‌کند.