داکسی سایکلین یکی از آنتیبیوتیکهای پرکاربرد در طب داخلی گربهها است که بهدلیل طیف اثر گسترده، نفوذ بافتی و داخلسلولی مناسب و پروفایل فارماکوکینتیکی مطلوب، نقش مهمی در درمان عفونتهای تنفسی، چشمی، خونی و بیماریهای داخلسلولی دارد. با وجود اثربخشی بالا، مصرف این دارو در گربهها نیازمند دقت ویژه بهدلیل عارضهی بالقوهی شدید مری است.
طبقهبندی دارویی داکسی سایکلین برای گربه
داکسیسایکلین از خانوادهی تتراسایکلینها بوده و یک مشتق نیمهسنتتیک محسوب میشود. این دارو اثر باکتریواستاتیک داشته و فعالیت آن وابسته به زمان تماس با عامل بیماریزا است.
مکانیسم اثر داکسی سایکلین برای گربه
داکسیسایکلین با اتصال برگشتپذیر به زیرواحد سی اس ریبوزوم باکتری، از اتصال آمینواسیل tRNA به کمپلکس ریبوزومی جلوگیری میکند. این فرآیند منجر به مهار سنتز پروتئین و در نهایت توقف رشد و تکثیر باکتری میشود.
بهدلیل لیپوفیلیک بودن نسبی، این دارو توانایی نفوذ بالا به داخل سلول را دارد و در برابر عوامل بیماریزای داخلسلولی اثربخشی قابل توجهی نشان میدهد.
فارماکوکینتیک داکسی سایکلین برای گربه
جذب
جذب خوراکی داکسیسایکلین در گربه بالا بوده و به حدود نود درصد میرسد. با این حال، حضور یونهای دو و سه ظرفیتی مانند کلسیم، منیزیم، آهن و آلومینیوم باعث تشکیل کمپلکس و کاهش جذب دارو میشود.
توزیع
دارو اتصال پروتئینی بالایی داشته و بهخوبی در بافتهای مختلف از جمله ریه، دستگاه تنفسی فوقانی، چشم، پوست و سلولهای خونی توزیع میشود. نفوذ داخلسلولی آن از تتراسایکلینهای قدیمی بیشتر است.
متابولیسم و دفع
متابولیسم عمدتاً کبدی بوده و دفع دارو بیشتر از طریق صفرا و مدفوع انجام میشود. دفع کلیوی سهم کمی دارد و به همین دلیل در اغلب موارد نارسایی کلیوی، نیاز به تنظیم دوز وجود ندارد.
طیف اثر داکسی سایکلین برای گربه
داکسیسایکلین در برابر طیف وسیعی از عوامل بیماریزا مؤثر است که از نظر بالینی در گربه اهمیت ویژه دارند، از جمله:
مایکوپلاسماها، کلامیدیا فلیس، بوردتلا برونشیسپتیکا، ریکتزیاها، آنپلاسما و ارلیشیا. همچنین بر برخی باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی و سایر عوامل داخلسلولی اثر مهاری دارد.
موارد مصرف بالینی داکسی سایکلین برای گربه
در دستگاه تنفسی فوقانی، داکسیسایکلین یکی از داروهای انتخابی در درمان کمپلکس تنفسی گربهها بهویژه در موارد مشکوک به کلامیدیا یا مایکوپلاسما محسوب میشود.
در بیماریهای چشمی، بهخصوص کونژنکتیویت ناشی از کلامیدیا فلیس، این دارو درمان استاندارد به شمار میرود.
در بیماریهای خونی، داکسیسایکلین خط اول درمان هموپلاسموز گربهها بوده و معمولاً نیاز به دورهی درمانی طولانیتری دارد.
همچنین در بیماریهای منتقله توسط بندپایان و عفونتهای داخلسلولی، کاربرد بالینی مهمی دارد.
دوز و نحوه مصرف داکسی سایکلین برای گربه
دوز رایج داکسیسایکلین در گربه برابر است با:
ده میلیگرم بهازای هر کیلوگرم وزن بدن، خوراکی، هر بیستوچهار ساعت
یا
پنج میلیگرم بهازای هر کیلوگرم وزن بدن، خوراکی، هر دوازده ساعت
مدت درمان بسته به بیماری متفاوت است، اما در عفونتهای کلامیدیایی و هموپلاسموز معمولاً حداقل بیستویک تا بیستوهشت روز توصیه میشود.
عوارض جانبی داکسی سایکلین برای گربه
شایعترین عوارض شامل بیاشتهایی، تهوع، استفراغ و اسهال خفیف است.
مهمترین و پرخطرترین عارضه در گربهها، بروز ازوفاژیت، زخم مری و در موارد شدید، تنگی مری میباشد.
پاتوفیزیولوژی آسیب مری
در صورت باقیماندن قرص یا کپسول داکسیسایکلین در مری، تماس موضعی طولانی دارو با مخاط مری باعث ایجاد التهاب، نکروز و زخم میشود که میتواند به تنگی دائمی مری منجر گردد.
علائم بالینی داکسی سایکلین برای گربه
دیسفاژی، سیالوره، ریگورژیتیشن، بیاشتهایی ناگهانی و درد هنگام بلع از علائم شاخص این عارضه هستند.
پیشگیری از آسیب مری
پس از تجویز قرص یا کپسول داکسیسایکلین، باید حداقل پنج تا شش میلیلیتر آب به گربه خورانده شود یا بلافاصله مقدار مناسبی غذای مرطوب داده شود. استفاده از فرم مایع دارو در صورت امکان ارجح است. تجویز دارو قبل از خواب یا در شرایط کاهش بلع توصیه نمیشود.
موارد منع مصرف و احتیاط
در بچهگربههای در حال رشد و دوران بارداری، مصرف داکسیسایکلین باید با احتیاط انجام شود، زیرا میتواند باعث تغییر رنگ دندانها و اختلال در رشد استخوان شود. در بیماران مبتلا به بیماریهای کبدی، پایش دقیق توصیه میگردد.
تداخلات دارویی
مصرف همزمان با آنتیاسیدها و مکملهای حاوی کلسیم، آهن یا منیزیم باعث کاهش جذب خوراکی دارو میشود و باید با فاصلهی زمانی مناسب تجویز گردد.
جمعبندی
داکسیسایکلین یکی از مهمترین آنتیبیوتیکهای مورد استفاده در گربهها، بهویژه در عفونتهای داخلسلولی و تنفسی است. تسلط بر مکانیسم اثر، طیف فعالیت، دوز صحیح و بهخصوص آگاهی از خطر جدی آسیب مری، از الزامات دانش تخصصی دامپزشکی در این حوزه محسوب میشود.