عفونت‌های قارچی در سگ و گربه چیستند و چگونه ایجاد می‌شوند؟ عفونت‌های قارچی یکی از مشکلات رایج پوستی و سیستمیک در سگ‌ها و گربه‌ها هستند که می‌توانند باعث ناراحتی، خارش شدید، زخم‌های پوستی و حتی مشکلات جدی‌تر شوند. عفونت‌های قارچی سگ و گربه معمولاً زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی حیوان ضعیف شود یا در تماس با قارچ‌های بیماری‌زا قرار گیرد. بسیاری از این عفونت‌ها از محیط اطراف، خاک، حیوانات آلوده و حتی وسایل مشترک منتقل می‌شوند.
برخی از انواع قارچ‌ها به‌طور طبیعی روی پوست حیوانات زندگی می‌کنند و در شرایط خاصی مانند استرس، سوءتغذیه یا ابتلا به بیماری‌های دیگر و در نتیجه تضعیف دستگاه ایمنی، این قارچ‌ها بیش از حد رشد کرده و باعث عفونت شوند. برخی از مهم‌ترین قارچ‌های بیماری‌زا شامل Microsporum canis، Trichophyton mentagrophytes و Malassezia هستند که هرکدام می‌توانند علائم متفاوتی ایجاد کنند.
یکی از مشکلات اصلی در عفونت‌های قارچی این است که برخی از آن‌ها قابلیت انتقال به انسان (زئونوز) را دارند. به همین دلیل، آگاهی از این بیماری، شناخت علائم اولیه و درمان سریع آن نه تنها برای سلامت حیوان بلکه برای سلامت صاحبان آن‌ها نیز بسیار مهم است.
در این مقاله، به بررسی جامع انواع عفونت‌های قارچی در سگ و گربه، علائم شایع، روش‌های تشخیص، درمان‌های دارویی شامل دوزهای دقیق برای سگ‌ها و گربه‌ها و راهکارهای پیشگیری از این بیماری‌ها می‌پردازیم. اگر شما هم نگران سلامت حیوان خانگی خود هستید یا قصد دارید اطلاعات بیشتری درباره این بیماری کسب کنید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
عفونت قارچی در سگ و گربه چیست؟
عفونت قارچی در سگ و گربه به نوعی بیماری پوستی یا سیستمیک گفته می‌شود که در اثر رشد بیش از حد قارچ‌های بیماری‌زا روی پوست، گوش، ناخن‌ها و یا اندام‌های داخلی حیوان ایجاد می‌شود. این عفونت‌ها می‌توانند به صورت سطحی (پوستی) یا عمقی (سیستمیک) باشند و در برخی موارد، به انسان نیز منتقل شوند.
انواع عفونت‌های قارچی در سگ و گربه
عفونت‌های قارچی سگ و گربه به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند:
- عفونت‌های پوستی (درماتوفیتوزیس): این نوع عفونت معمولاً سطحی است و شایع‌ترین نوع آن، درماتوفیتوز یا قارچ حلقوی است که توسط قارچ‌هایی مانند Microsporum canis و Trichophyton mentagrophytes ایجاد می‌شود.
- عفونت‌های سیستمیک: این عفونت‌ها عمیق‌تر بوده و می‌توانند اندام‌های داخلی را نیز درگیر کنند. از جمله عفونت‌های سیستمیک قارچی می‌توان به بلاستومایکوز، هیستوپلاسموز و کریپتوکوکوز اشاره کرد.
عفونت‌های قارچی پوستی و موضعی در سگ و گربه
این نوع عفونت‌ها معمولاً سطحی هستند و پوست، مو و ناخن‌های حیوان را درگیر می‌کنند.
الف) درماتوفیتوز (Ringworm) – شایع‌ترین عفونت قارچی در سگ و گربه
- عامل ایجاد: Microsporum canis، Microsporum gypseum، Trichophyton mentagrophytes
- علائم:
- لکه‌های بدون مو (آلوپسی) با حاشیه قرمز و پوسته‌پوسته
- خارش و التهاب
- شکنندگی و تغییر رنگ ناخن‌ها
- احتمال انتقال به انسان (زئونوز)
- تشخیص: تست لامپ وود، آزمایش قارچ‌شناسی، کشت قارچی
- درمان: ضدقارچ‌های موضعی (کلوتریمازول، میکونازول)، خوراکی (ایتراکونازول، گریزئوفولوین)
ب) عفونت قارچی مالاسزیا (Malassezia Dermatitis) – مرتبط با چربی پوست و گوش
- عامل ایجاد: Malassezia pachydermatis
- علائم:
- قرمزی و التهاب پوست
- بوی بد و ترشحات چرب
- خارش شدید، به‌ویژه در نواحی چین‌خورده (مانند گوش، زیر بغل، کشاله ران)
- تشخیص: آزمایش سیتولوژی از پوست یا ترشحات گوش
- درمان: شامپوهای ضدقارچ (کلرهگزیدین، کتوکونازول)، داروهای خوراکی در موارد شدید
ج) اونیکومایکوزیس (Onychomycosis) – عفونت قارچی ناخن
- عامل ایجاد: Microsporum و Trichophyton
- علائم:
- شکنندگی و تغییر رنگ ناخن‌ها
- التهاب و عفونت اطراف بستر ناخن
- درمان: ضدقارچ‌های خوراکی (ایتراکونازول)، لاک ضدقارچ (سیكلوپیروكس)
د) اوتیت قارچی (Otitis Fungal) – عفونت قارچی گوش
- عامل ایجاد: Malassezia pachydermatis
- علائم:
- خارش و قرمزی گوش
- ترشحات بدبو و چسبناک
- تکان دادن سر بیش‌ازحد
- درمان: قطره‌های ضدقارچ گوش (کلوتریمازول، مایکونازول)
عفونت‌های قارچی سیستمیک در سگ و گربه
این عفونت‌ها می‌توانند اندام‌های داخلی، ریه‌ها و دستگاه گوارش را درگیر کنند و معمولاً جدی‌تر از عفونت‌های سطحی هستند.
الف) کریپتوکوکوز (Cryptococcosis) – خطرناک و زئونوتیک
- عامل ایجاد: Cryptococcus neoformans، Cryptococcus gattii
- علائم:
- ترشحات بینی به شکل مزمن و عفونی
- تورم در اطراف بینی و چشم
- مشکلات عصبی (در موارد پیشرفته)
- انتقال: استنشاق هاگ قارچ از خاک آلوده یا فضولات پرندگان (مخصوصاً کبوتر)
- تشخیص: آزمایش سیتولوژی، کشت قارچ، آزمایش خون
- درمان: فلوکونازول، ایتراکونازول، آمفوتریسین B
ب) بلاستومایکوز (Blastomycosis) – عفونت قارچی تنفسی خطرناک
- عامل ایجاد: Blastomyces dermatitidis
- علائم:
- مشکلات تنفسی (سرفه، تنگی نفس)
- زخم‌های پوستی عمیق
- کاهش وزن شدید
- انتقال: استنشاق هاگ‌های قارچ از خاک مرطوب
- تشخیص: رادیوگرافی، نمونه‌برداری بافت
- درمان: ایتراکونازول، آمفوتریسین B
ج) هیستوپلاسموز (Histoplasmosis) – عفونت قارچی با درگیری ریه و دستگاه گوارش
- عامل ایجاد: Histoplasma capsulatum
- علائم:
- سرفه مزمن و مشکلات ریوی
- استفراغ و اسهال
- کاهش وزن شدید
- انتقال: استنشاق هاگ قارچ از خاک آلوده
- تشخیص: آزمایش خون، نمونه‌برداری بافتی
- درمان: ایتراکونازول، آمفوتریسین B
د) آسپرژیلوزیس (Aspergillosis) – قارچ شایع محیطی با عفونت‌های شدید
- عامل ایجاد: Aspergillus fumigatus
- علائم:
- التهاب و ترشحات چرکی از بینی
- خونریزی از بینی (اپیستاکسی)
- مشکلات عصبی در موارد پیشرفته
- انتقال: استنشاق هاگ‌های قارچ از هوای آلوده
- تشخیص: آزمایش تصویربرداری (CT scan)، کشت قارچی
- درمان: فلوکونازول، وریکونازول، آمفوتریسین B
راه‌های انتقال عفونت قارچی سگ و گربه
عفونت‌های قارچی سگ و گربه می‌توانند به‌راحتی از یک حیوان به حیوان دیگر یا حتی به انسان منتقل شوند. شناخت راه‌های انتقال این بیماری به پیشگیری از آن کمک می‌کند. در واقع هم برای دامپزشک و هم برای صاحب پت اهمیت زیادی دارد تا بداند که چگونه از انتقال عفونت قارچ به خودش و حیوانش جلوگیری کند.
راه‌های اصلی و عمده انتقال قارچ‌ها در سگ و گربه
۱. تماس مستقیم با حیوان آلوده
یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال عفونت‌های قارچی در سگ و گربه، تماس مستقیم با حیوان آلوده است. حیوانات بیمار حتی در صورت عدم وجود علائم بالینی می‌توانند ناقل قارچ باشند و آن را از طریق تماس بدنی، لیسیدن یا بازی کردن منتقل کنند.
۲. انتقال از طریق محیط آلوده
قارچ‌های بیماری‌زا می‌توانند در محیط اطراف حیوان برای مدت طولانی زنده بمانند. برخی از مکان‌های مستعد انتقال قارچ شامل:
- بستر و جای خواب حیوان: تخت خواب، پتو و وسایلی که حیوان روی آن‌ها می‌خوابد می‌توانند هاگ‌های قارچی را در خود نگه دارند.
- خاک و محیط‌های مرطوب: برخی قارچ‌ها، مانند Blastomyces و Histoplasma در خاک مرطوب رشد کرده و می‌توانند از طریق تماس یا استنشاق وارد بدن حیوان شوند.
- وسایل مشترک: اسباب‌بازی‌ها، برس‌ها، قلاده، کاسه آب و غذا نیز می‌توانند منبع انتقال عفونت‌های قارچی باشند.
۳. زخم‌های پوستی و کاهش ایمنی بدن
حیواناتی که زخم‌های پوستی دارند یا دچار مشکلات ایمنی هستند، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های قارچی هستند. زخم‌های باز باعث ورود قارچ‌ها به داخل بدن شده و زمینه‌ساز ایجاد عفونت می‌شوند. همچنین، حیواناتی که دچار سوءتغذیه، استرس، بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
۴. انتقال از طریق انسان یا سایر حیوانات
افرادی که با حیوانات بیمار در تماس هستند (مانند صاحبان حیوانات یا دامپزشکان) احتمال دارد که به‌طور ناخواسته هاگ‌های قارچی را از طریق دست‌ها، لباس‌ها یا کفش‌های خود منتقل کنند. علاوه بر این، حیوانات دیگر مانند جوندگان یا پرندگان نیز می‌توانند ناقل این عفونت‌ها باشند.
۵. انتقال از طریق هوا
برخی از قارچ‌های بیماری‌زا، مانند Aspergillus، می‌توانند از طریق هاگ‌های موجود در هوا منتشر شوند. این نوع انتقال معمولاً در محیط‌های مرطوب و بسته مانند خانه‌هایی با تهویه نامناسب رخ می‌دهد.
۶. انتقال مادرزادی و از طریق شیردهی
در موارد نادر، گربه‌ها و سگ‌های تازه متولد شده می‌توانند از طریق مادر آلوده و از طریق تماس مستقیم در زمان تولد یا هنگام شیر خوردن به عفونت قارچی مبتلا شوند.
علائم عفونت قارچی در سگ و گربه چیست؟
عفونت‌های قارچی می‌توانند علائم مختلفی در سگ‌ها و گربه‌ها ایجاد کنند که بسته به نوع قارچ و شدت بیماری، این علائم ممکن است متفاوت باشند. در این بخش، به بررسی علائم شایع عفونت‌های قارچی در حیوانات خانگی پرداخته می‌شود.
۱. علائم عفونت‌های قارچی پوستی در سگ و گربه
الف) التهاب و قرمزی پوست (Erythema)
عفونت‌های قارچی معمولاً باعث التهاب و قرمزی پوست می‌شوند که می‌تواند در نواحی مختلف بدن حیوان ظاهر شود. این علامت به‌ویژه در عفونت‌های سطحی مانند درماتوفیتوز (Ringworm) شایع است. پوست ممکن است داغ و حساس شود و حیوان ممکن است هنگام لمس آن نواحی، احساس درد کند.
ب) خارش شدید (Pruritus)
خارش یکی از علائم معمول عفونت‌های قارچی است که به ویژه در موارد درماتوفیتوز (Ringworm) دیده می‌شود. حیوان ممکن است به شدت خود را بخاراند، لیس بزند یا گاز بزند، که باعث آسیب به پوست و افزایش عفونت می‌شود.
ج) ریزش مو و طاسی (Alopecia)
یکی از ویژگی‌های اصلی عفونت‌های قارچی پوستی (به‌ویژه درماتوفیتوز) ریزش مو به شکل دایره‌ای است که معمولاً در اطراف نواحی آلوده ظاهر می‌شود. این لکه‌ها ممکن است قرمز، پوسته‌پوسته و خارش‌دار باشند و به تدریج بزرگ‌تر شوند.
د) پوسته‌پوسته شدن و خشک شدن پوست
پوسته‌پوسته شدن یکی دیگر از علائم شایع عفونت‌های قارچی است. پوست حیوان می‌تواند خشک و شکننده شود و در نواحی آلوده، ممکن است لایه‌های ضخیمی از پوست مرده ایجاد شود.
۲. علائم عفونت‌های قارچی گوش در سگ و گربه
الف) ترشحات بدبو از گوش
عفونت‌های قارچی مانند مالاسزیا معمولاً باعث تولید ترشحات چسبناک و بدبو از گوش‌های حیوان می‌شوند. این ترشحات می‌توانند به رنگ قهوه‌ای، سبز یا زرد باشند و برای حیوان به شدت آزاردهنده هستند.
ب) خارش گوش و تکان دادن سر
حیوانات مبتلا به عفونت‌های قارچی گوش معمولاً گوش‌های خود را به شدت می‌خارند و سر خود را تکان می‌دهند تا از خارش و درد کاسته شود. این رفتار می‌تواند باعث آسیب به گوش و شدت بیشتر عفونت شود.
۳. علائم عفونت‌های قارچی در سیستم تنفسی سگ و گربه
الف) سرفه و مشکلات تنفسی
در عفونت‌های قارچی سیستمیک مانند کریپتوکوکوز، بلاستومایکوز یا هیستوپلاسموز علائم تنفسی مانند سرفه مزمن، تنگی نفس و مشکلات ریوی مشهود است. این علائم در موارد پیشرفته‌تر می‌توانند شدیدتر شوند و به‌ویژه در گربه‌ها بسیار مشکل‌ساز باشند.
ب) ترشحات بینی
در برخی از عفونت‌های قارچی سیستمیک، مانند کریپتوکوکوز، ترشحات بینی عفونی و چرکی مشاهده می‌شود که معمولاً به رنگ سبز یا زرد هستند. این ترشحات می‌توانند به حدی زیاد شوند که باعث انسداد بینی و دشواری در تنفس حیوان شوند.
۴. علائم عفونت‌های قارچی در ناخن‌ها و پوست سگ و گربه
الف) تغییر رنگ و شکل ناخن‌ها
در صورتی که قارچ به ناخن‌های حیوانات حمله کند، ممکن است شاهد تغییر رنگ و شکل ناخن‌ها باشیم. ناخن‌ها ممکن است شکننده، ضخیم یا قهوه‌ای شوند و در برخی موارد به‌طور کامل بیافتند.
ب) نواحی سیاه یا قرمز در پوست
در برخی از انواع عفونت‌های قارچی مانند مالاسزیا، نواحی سیاه یا قرمز در پوست ظاهر می‌شود که معمولاً در نواحی چرب بدن مانند زیر بغل و کشاله ران دیده می‌شود. این نواحی ممکن است به شدت خارش‌دار و دردناک باشند.
۵. علائم عمومی عفونت‌های قارچی در سگ و گربه
الف) کاهش اشتها و ضعف عمومی
در عفونت‌های قارچی سیستمیک، علائمی مانند کاهش اشتها، ضعف عمومی و کاهش وزن به‌ویژه در سگ‌ها و گربه‌های بالغ مشاهده می‌شود. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده عفونت‌های قارچی مزمن یا پیشرفته باشند.
ب) تب و بی‌قراری
تب به همراه بی‌قراری و رفتارهای غیرمعمول از دیگر علائم شایع عفونت‌های قارچی سیستمیک است. حیوان ممکن است بیشتر از حد معمول استراحت کند و نسبت به لمس بدنش حساس‌تر شود.
روش‌های تشخیص عفونت قارچی سگ و گربه
برای تشخیص عفونت قارچی در سگ و گربه ابتدای باید حیوان به طور کامل معاینه شود و سپس دامپزشکان از روش‌های زیر استفاده می‌کنند:
- لامپ وود (Wood’s Lamp): برخی از درماتوفیت‌ها مانند Microsporum canis تحت نور فرابنفش این لامپ به رنگ سبز فلورسانس درمی‌آیند.
- کشت قارچی (Fungal Culture): بهترین روش برای تشخیص دقیق نوع قارچ است.
- آزمایش میکروسکوپی (KOH Test): بررسی مستقیم نمونه پوستی برای مشاهده هاگ‌های قارچی.
- بیوپسی و رنگ‌آمیزی PAS: در موارد پیچیده‌تر برای بررسی ضایعات عمقی انجام می‌شود.
درمان عفونت قارچی در سگ و گربه
تمام علائم و روش‌های تشخیص را به طور کامل و جامع ذکر کردیم تا برسیم به درمان عفونت‌های قارچی. داروهای زیادی برای این منظور وجود دارد که به تشخیص دامپزشک برای سگ و گربه تجویز می‌شود.
داروهای درمان قارچ در سگ و گربه
۱. داروهای خوراکی ضد قارچ
درمان سیستمیکدر موارد شدید یا مقاوم به درمان موضعی توصیه می‌شود. برخی از رایج‌ترین داروهای ضد قارچ عبارت‌اند از:
- ایتراکونازول (Itraconazole)
- سگ‌ها: ۵-۱۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز به مدت ۴-۶ هفته
- گربه‌ها: ۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز به مدت ۴-۶ هفته
- فلوکونازول (Fluconazole)
- سگ‌ها: ۲.۵-۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، دو بار در روز
- گربه‌ها: ۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز
- کتوکونازول (Ketoconazole)
- سگ‌ها: ۱۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، یک بار در روز
- گربه‌ها: استفاده توصیه نمی‌شود (به دلیل عوارض کبدی)
۲. داروهای موضعی ضد قارچ
برای درمان موارد خفیف تا متوسط، استفاده از داروهای موضعی توصیه می‌شود:
- شامپوهای ضد قارچ (۲-۳ بار در هفته):
- کلرهگزیدین + میکونازول
- کتوکونازول ۲٪
- سولفور + اسید سالیسیلیک
- محلول‌های موضعی (روزانه یک یا دو بار):
- کلوتریمازول ۱٪
- تربینافین ۱٪
- انیلکونازول ۱٪
۳. درمان‌های حمایتی و تقویت سیستم ایمنی
- استفاده از مکمل‌های تقویت‌کننده سیستم ایمنی مانند ویتامین E و امگا ۳
- بهبود رژیم غذایی با استفاده از غذاهای سرشار از پروتئین و مواد مغذی
پیشگیری از عفونت قارچی در سگ و گربه به چه صورت است؟
پیشگیری از عفونت‌های قارچی اهمیت بالایی دارد، به‌ویژه در خانه‌هایی که چندین حیوان خانگی دارند. برخی از راهکارهای مؤثر عبارت‌اند از:
- تمیز نگه‌داشتن محیط زندگی حیوانات و شستشوی منظم وسایل آن‌ها
- پرهیز از تماس با حیوانات آلوده
- تقویت سیستم ایمنی حیوان با تغذیه مناسب
- استفاده از شامپوهای ضد قارچ در صورت سابقه بیماری قارچی
نتیجه‌گیری
عفونت‌های قارچی یکی از مشکلات رایج در سگ و گربه‌ها هستند که می‌توانند سلامت پوست و موی آن‌ها را تهدید کنند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب با داروهای خوراکی و موضعی، همراه با رعایت اصول پیشگیری، نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد. اگر علائمی مانند ریزش مو، خارش شدید یا زخم‌های پوستی در حیوان خود مشاهده کردید، حتماً با دامپزشک مشاوره کنید.