بیماری هپاتیت عفونی سگ یا Infectious Canine Hepatitis (ICH) یکی از بیماری‌های جدی و فراگیر در سگها محسوب میشود. این بیماری به صورت خاموش و تحت بالینی رخ می‌هد. اغلب سگها از این بیماری بهبود مییابند اما ممکن است برای برخی از آن‌ها کشنده باشد. عامل این بیماری ویروسی از خانواده آدنوویروس‌ها است. آدنو ویروس عامل به وجود آورنده بیماری هپاتیت عفونی سگها دو سروتیپ CAV1وCAV2 دارد که تیپ اول این بیماری را ایجاد میکند. این بیماری منجر به واسکولیت، هپاتیت، تب، افسردگی، اختلالال انعقادی، مشکلات چشمی خصوصا قرنیه، مشکلات کلیوی و… بشود. تشخیص بیماری، متنوع است. درمان به صورت حمایتی است. بهترین راه پیشگیری از هپاتیت عفونی سگها، واکسیناسیون و رعایت بهداشت است. آدنوویروس ایجاد کننده بیماری هپاتیت عفونی سگها دارای DNA است و تا حدودی در محیط مقاوم است. این ویروس در دمای بالای ۵۰ درجه و یا استفاده از مواد شیمیای ضد عفونی کننده، از بین می‌رود.
میتوان از واکسن سروتیپ دوم نیز برای ایمنی‌زایی علیه هپاتیت عفونی سگها استفاده کرد. این بیماری مرگ و میری در حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد دارد و همانطور که گفتیم درمان آن حمایتی و شامل سرم تراپی و آنتی بیوتیک تراپی در مرحله نخست و داروهای ضد درد و… در مرحله بعد است. این بیماری تا حد زیادی کنترل شده است اما هنوز هم در برخی مناطق گزارش میشود. بیماری ICH در روباهها، کایوتها، خرس ها، سیاهگوش‌ها و برخی دیگر از گوشتخواران نیز مشاهده شده است. ممکن است گوشتخواران علائم خاصی را نشان ندهند. در صورت مشاهده این بیماری باید برنامههای دقیق‌تری برای واکسیناسیون چیده شود.
سبب شناسی و آسیب شناسی بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH
همانطور که در مقدکه گفتیم، ویروس عامل بیماری هپاتیت عفونی در سگها، آدنوویروس است. آدنو ویروس DNA دارد، فاقد پوشش است و عامل اصلی بیماری سروتیپ اول آن است. مسیر اصلی انتقال بیماری، قرار گرفتن در معرض ادرار، خون، مدفوع و بزاق سگ آلوده به ICH است. برخی انگل‌های خارجی مانند بندپایان نیز قابلیت انتقال بیماری را دارند. یروس تا حدود ۴ تا ۶ ماه و حتی تا یک سال از ادرار سگهای بهبود یافته دفع میشود. این موضوع لزوم رعایت بهداشت و قرنطینه سگهای بهبود یافته را نشان می‌دهد. اگرچه این سگها بهبود یافته‌اند اما هنوز ناقل خاموش بیماری محسوب می‌شوند.
به دنبال عفونت منتشر، شاهد عفونت اولیه در کریپت‌های لوزه‌ها و گره‌های لنفاوی خواهیم بود. سپس از سلول‌های این ناحیه آزاد میشود و ویرمی را ایجاد میکند. اندوتلیال عروف هدف حمله بیماری قرار می‌گیرند. پارانشیم کبد، کلیه و طحال هم عفونی می‌شوند. ضایعات کلیوی و تیرگی قرنیه (چشم آبی) ناشی از واکنش‌های کمپلکس ایمنی بعد از بهبود از حالت تحت بالینی یا حاد این بیماری است.
یافته‌های بالینی بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH
علائم و نشانه‌های بالینی مختلف و متنوعی برای بیماری هپاتیت عفونی سگها وجود دارد. این علائ« از تب خفیف تا مرگ حاد متنوع است. بالاترین میزان مرگ برای سگها جوان و سگهای ضعیف است. عفونتهای همزمان مثل دیستمپر یا پاروویروس باعث بدتر شدن شرایط این بیماری میشود. دوره کمون این بیماری بین ۶ تا ۹ روز است و پس از این دوره شاهد بیماری خواهیم بود. اولین علامت تب بالای ۴۰ درجه برای ۱ تا ۶ روز است. تب ناشی از هپاتیت عفونی سگها دو فازی است. از تب بیش از یک روز باشد،بیماری وارد فاز حاد میشود. اگر تب کوتاه مدت باشد، دیگر علامت این بیماری ویروسی لکوپنی خواهد بود.
علائم بالینی بیماری هپاتیت عفونی سگها
علائ« غیر اختصاصی مانند تشنگی، بی حالی و افسردگی را خواهیم داشت. ورم ملتحمه یکی دیگر از علائم این بیماری است. درد شکم و استفراغ، پتشی مخاط دهان، واسکولیت، تب، تاکی کاردی، تورم لوزه‌ها، ادم زیرجلدی سر و گردن و تنه. کبد نمی‌تواند فاکتورهای انقادی را جایگزین کند بنابراین خونریز یغیر قابل مهار میشود، از طرفی بخشی از خون داخل عروف منعقد میشود و شاهد انعقاد داخل رگی منتشر خواهیم بود.
ممکن است سیستم عصبی هم درگیر شود و شاهد انسفالوپاتی، ترومبور و واسکولیت داخل جمجمه باشیم. سگهایی که مراحل شدید بیماری را تجربه میکنند، دچار تشنج می‌شوند. آتاکسی و کوری مرکزی نیز در برخی از موارد ابتلا، دیده شده است. به طول معول شاهد علائم تنفسی نخواهیم بود.
در صورت اخذ خون و انجام آزمایشات، فاکتورهای ALT و AST افزایش خواهند یافت. پروتئینوری نیز یکی از علائم این بیماری در آزمیاش خون است. پاراکلینیک مانند آزمایش خون و PCR (آزمون مولکولی معروفی که استفاده‌های زیادی دارد از جمله تشخیص جنسیت پرندهها و حتی تشخیص سایر بیماری‌های عفونی در گربه مانند fip)بسیار کمک کننده خواهند بود. سگی که بهود میابد، میتواند با اشتها غذا بخورد اما وزن گیری آرام صورت می‌گیرد. در روز ۱۴ عفونت، فعالیت ترانس آمینازهای کبدی در اوج است اما کم کم کاهش می‌یابد. یک چهارم سگهای بهبود یافته کدورت قرنیه تحت عنوان چشم آبی یا Blue Eye را تجربه خواهند کرد که به مرور زمان از بین خواهد رفت و نیاز به درمان ندارد و میتواند یک طرفه یا دو طرفه باشد.
یافته‌های کالبدگشایی بیماری عفونت هپاتیتی سگها
آسیب اندوتلیال منجر به خونریزی “برس رنگ” در سروز معده، غدد لنفاوی، تیموس، پانکراس و بافت‌های زیر جلدی میشود. نکروز سلولی کبدی، تغییر رنگ متنوعی در کبد ایجاد می کند. از نظر بافت شناسی، نکروز مرکز لوبولار، با ارتشاح نوتروفیلی و مونوسیتی، و انکلوزیون داخل هسته‌ای سلولی کبدی وجود دارد. دیواره کیسه صفرا معمولاً ادماتیک و ضخیم است و به وضوح نورم را می‌بینیم. ممکن است ادم تیموس و کانون‌های قشری سفید در کلیه یافت شود. در صورت مرگ و میر، میتوان علت مرگ را با آزمایش PCR سلول‌های کبدی اجام داد.
تشخیص بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH
علائم م‌تاونند غیر اختصاصی باشند. در واقع هر توله سگی که کدر شدن قرنیه، انعقاد داخل رگی منتشر و اختلال شدید کبدی داشت، شک ما را سمت بیماری هپایت می‌برد. در کنار معاینه و اخذ تاریخچه و سایر نشانه‌های بالینی، آزمایش خون نیز کمک شایانمی به تشیخص میکند.
تشخیص بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH با آزمایش خون
در اوایل عفونت، در آزمایش خون سگ لکوپنی، نوتروپنی و لمفوپنی دیده میشود. درصورتیکه مدتی از عفونت بگذرد این شاخص‌ها افزایش پیدا میکنند و این‌بار شاهد لکوسیتوز، نوتروفیلی، لمفوسیتوز خواهیم بود. در مراحل ابتدایی که لکوپنی داریم گلبوله‌ای سفید به کمتر از ۲۰۰۰ عدد می‌رسند که این شاخص در حالت عادی حدود ۱۱۰۰۰ است.
تشخیص بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH با روشهای مولکولی
در مراکز مجهز و مراکز تحقیقاتی، برای تشخیص بیماری هپاتیت عفونی از کشت ویروسی و آزمایشه‌ای مولکولی استفاده میشود. اما در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها برای تشخیص دوراه عمده وجود دارد. یکی سرولوژی بر مبنای تستهایIFAو الیزا است و به دنبال پادتن میگردند. این تست‌ها را تکرار میکنند تا میزان تغییر تیتر آنتی‌بادی را متوجه شوند. با انجام مقایسات بین تغییرات صورت گرفته بیماری ICH تشخیص داده میشود. کار دیگر برای تشخیص هپاتیت عفونی سگها، استفاده ازRapid kitها مانند سایر بیماری‌های معمول ویروسی است.
درمان بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH
درمان این بیماری مانند سایر بیماری‌های ویروسی بر مبنای درمان حمایتی است. اولین قدم تجویز یک سرم الکترولیتی مناسب است. به همراه سرم الکترولیتی از دکستروز برای تامین انرژی استفاده می‌کنیم. ممکن است سگ بیماری نیاز به انتقال خون داشته باشد. ممکن است حتی مجبور بخ پلاسما تراپی شویم. اگر لازم باشد باید آنتی بیوتیک داخل رگی برای سگ نجویز شود. آنتی بیوتیک‌هایی مانند سفالوسپورین‌ها، کلیندامایسین، تریمتوپریم و حتی آزیتروماسین برای درمان هپاتیت عفونی سگها مناسب است. لازم به ذکر است که آنتی بیوتیم برای درمان عفونتهای ثانویه است و روی ویروس تاثیر ندارد. کورتیکواستروئیدها منع مصرف دارند. ویتامین تراپی برای حفظ انرژی و تقویت بدن و سیستم ایمنی سگ استفاده میشود. تمامی مراحل از معاینه تا تجویز دارو و نسخه و تمامی فرایند‌های اجرایی بیماری باید تحت نظر دامپزشک متخصص باشد.
پیشگیری از هپاتیت عفونی سگها یا ICH
واکسن و رعایت بهداشت دو رکن اساسی در پیشگیری از این بیماری ویروسی است. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. این ویروس در واکسن‌های سالانه مه به سگ تزریق میشود، وجود دارد. سویه دوم قدرت ایمنی زایی بیش‌تری دارد و در تولید واکسن از آن استفاده میشود. بنابراین بهترین راه پیشگیری از بیماری هپاتیت عفونی سگها یا ICH، واکسیناسیون است. واکسن به صورت کشته یا تخفیف حدت یافته به سگها تزریق میشود.
پرسش و پاسخ‌های متداول بیماری هپاتیت عفونی سگها
هپاتیت عفونی سگها چیست؟
هپاتیت عفونی سگها (ICH) یک بیماری ویروسی است که توسط آدنوویروس نوع CAV1 ایجاد میشود و منجر به آسیب به کبد، کلیهها و چشمها میشود. این بیماری ممکن است به صورت خاموش یا شدید بروز کند و میتواند کشنده باشد.
علائم هپاتیت عفونی سگها چیست؟
علائم شامل تب بالا، بیحالی، افسردگی، درد شکم، استفراغ، مشکلات چشمی (کدر شدن قرنیه یا چشم آبی)، و تغییرات در نتایج آزمایش خون مانند افزایش آنزیمهای کبدی است.
چگونه این بیماری منتقل میشود؟
ویروس از طریق تماس با ادرار، خون، مدفوع، و بزاق سگ آلوده منتقل میشود. همچنین، بندپایان میتوانند ناقل ویروس باشند. سگهایی که بهبود مییابند ممکن است برای مدت‌زمانی ویروس را از طریق ادرار دفع کنند.
چگونه بیماری هپاتیت عفونی تشخیص داده میشود؟
تشخیص بیماری بهوسیله آزمایش خون، تستهای سرولوژیک (مانند ELISA) برای شناسایی پادتنها و آزمایش مولکولی (PCR) برای شناسایی ویروس انجام میشود.
آیا درمان خاصی برای هپاتیت عفونی سگها وجود دارد؟
درمان بهطور عمده حمایتی است و شامل تجویز سرم الکترولیتی، دکستروز برای تأمین انرژی، آنتیبیوتیکها برای پیشگیری از عفونتهای ثانویه، و ویتامینتراپی است. درمان آنتیبیوتیکی برای عفونتهای ثانویه است و تأثیری بر ویروس ندارد.
آیا واکسن برای پیشگیری از هپاتیت عفونی سگها وجود دارد؟
بله، واکسیناسیون یکی از روشهای مؤثر پیشگیری است. واکسنهایی برای سگها در دسترس است که ایمنی در برابر ویروس ایجاد میکند. واکسنها معمولاً در واکسیناسیون سالانه سگها گنجانده میشود.
آیا سگهایی که از بیماری بهبود مییابند، همچنان خطرناک هستند؟
بله، سگهایی که از هپاتیت عفونی بهبود مییابند، میتوانند تا چند ماه ویروس را از طریق ادرار خود دفع کنند و بهعنوان ناقل خاموش بیماری باقی بمانند.
چه مدت طول میکشد تا سگها از بیماری بهبود یابند؟
دوره بهبودی بسته به شدت بیماری میتواند متفاوت باشد. اما سگهای بهبود یافته معمولاً پس از ۱۴ روز بهبود نشان میدهند. کدر شدن قرنیه (چشم آبی) ممکن است تا چند هفته باقی بماند، اما نیازی به درمان ندارد.
آیا میتوان از این بیماری در حیوانات وحشی مانند روباهها و کایوتها پیشگیری کرد؟
بله، بیماری هپاتیت عفونی سگها در برخی حیوانات وحشی نیز گزارش شده است. پیشگیری در این حیوانات نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و باید برنامههای واکسیناسیون در نظر گرفته شود.
آیا هپاتیت عفونی سگها قابل درمان است؟
بله، اگرچه درمان خاصی برای خود ویروس وجود ندارد، اما درمانهای حمایتی میتوانند شانس بهبودی سگهای مبتلا را افزایش دهند و از عفونتهای ثانویه جلوگیری کنند.