یکی از مهم‌ترین مراحل در فرایند جوجه‌کشی طبیعی یا مصنوعی پرندهها، شناخت دقیق مدت زمان خوابیدن هر پرنده روی تخم‌های خود است. این بازه زمانی نه‌تنها به شرایط محیطی و دمای لانه بستگی دارد، بلکه به گونه پرنده، شرایط فیزیولوژیک و حتی رفتارهای غریزی او نیز مربوط است. می‌خواهیم بدانیم که چه مدت زمان طول می‌کشد تا جوجه انواع مختلف گونه‌های پرنده از تخم خارج شود. چه مدت زمانی نیاز است که پرنده روی تخم‌های خود بخوابد تا تخم‌ها تبدیل به جوجه شوند. در ادامه، مدت زمان انکوباسیون (دوره خوابیدن پرنده روی تخم)، دوره ستر (Stage Incubation) و هچر (Stage Hatch)، میانگین تعداد تخم در هر دوره و نکات مهم رفتاری یا پرورشی انواع پرندگان در قالب یک جدول جامع ارائه می‌شود.
تعریف دوره ستر و هچر چیست؟
- دوره ستر (Set):
بخش اول فرایند انکوباسیون است که در آن جنین در حال رشد بوده و نیازمند دمای نسبتاً بالا و رطوبت ملایم است. در این دوره، تخم‌ها معمولاً به‌طور منظم چرخانده می‌شوند. - دوره هچر (Hatch):
سه روز پایانی انکوباسیون است که در آن جنین آماده خروج از تخم می‌شود. در این مرحله تخم‌ها دیگر چرخانده نمی‌شوند و رطوبت محیط باید نسبت به دوره ستر بیشتر باشد تا پوسته تخم نرم شده و جوجه بتواند خارج شود. برای تعیین جنسیت پرندهها باید تا حدود هفته هشتم صبر کرد.
جدول مدت زمان خوابیدن انواع پرندگان روی تخم + نکات کلیدی
| نام پرنده | مدت خوابیدن (روز) | دوره ستر | دوره هچر | میانگین تعداد تخم | نکات کلیدی رفتاری یا پرورشی |
| مرغ | ۲۱ | ۱۸ | ۳ | ۱۰–۱۲ | پس از روز ۱۸ تخم‌ها را به هچر منتقل می‌کنند. |
| بلدرچین ژاپنی | ۱۷ | ۱۴ | ۳ | ۸–۱۲ | دمای بالا حساس است، نیازمند رطوبت پایدار. |
| اردک پکنی | ۲۸ | ۲۵ | ۳ | ۸–۱۲ | تخم‌ها باید روزانه چرخانده شوند. |
| اردک مالارد | ۲۷–۲۹ | ۲۵ | ۲–۴ | ۷–۱۲ | والدین رفتار مادری خوبی دارند. |
| غاز | ۲۸–۳۵ | ۲۵–۳۲ | ۳ | ۶–۸ | نیاز به رطوبت بالا و چرخش مکرر تخم‌ها دارد. |
| بوقلمون | ۲۸ | ۲۵ | ۳ | ۱۰–۱۴ | رطوبت بالا ضروری است. |
| قرقاول | ۲۳–۲۵ | ۲۰–۲۲ | ۳ | ۸–۱۲ | نور زیاد باعث کاهش باروری می‌شود. |
| طاووس | ۲۸–۳۰ | ۲۵–۲۷ | ۳ | ۴–۶ | مادر تخم‌ها را به‌خوبی می‌چرخاند. |
| طوطی ملنگو | ۲۱–۲۳ | ۱۸–۲۰ | ۳ | ۴–۶ | والدین نوبتی روی تخم‌ها می‌خوابند. |
| طوطی برزیلی | ۲۲–۲۴ | ۱۹–۲۱ | ۳ | ۳–۵ | محیط آرام برای تخم‌گذاری الزامی است. |
| کاسکو (طوطی خاکستری) | ۲۶–۲۸ | ۲۳–۲۵ | ۳ | ۳–۵ | استرس موجب توقف تخم‌گذاری می‌شود. |
| فنچ زبرا | ۱۳–۱۵ | ۱۱–۱۳ | ۲ | ۳–۶ | والدین هر دو در خوابیدن شرکت می‌کنند. |
| فنچ گلدین | ۱۵–۱۸ | ۱۳–۱۵ | ۲–۳ | ۳–۵ | بسیار حساس به استرس و تغییرات محیطی. |
| قناری | ۱۳–۱۴ | ۱۱–۱۲ | ۲ | ۳–۵ | نور روز و آرامش محیط مؤثر است. |
| مرغ عشق | ۱۸–۲۱ | ۱۵–۱۸ | ۳ | ۴–۶ | خوابیدن نر و ماده به‌صورت نوبتی. |
| کبوتر | ۱۷–۱۹ | ۱۴–۱۶ | ۲–۳ | ۲ (معمولاً) | جفت‌گیری پایدار برای موفقیت ضروری است. |
| مرغ مینا | ۱۳–۱۵ | ۱۱–۱۳ | ۲ | ۳–۵ | محیط آرام و تغذیه متنوع برای باروری بالا. |
| کلاغ | ۱۸–۲۰ | ۱۵–۱۷ | ۳ | ۴–۶ | مراقبت شدید از لانه در برابر شکارچی. |
| گنجشک | ۱۰–۱۴ | ۹–۱۲ | ۱–۲ | ۴–۶ | خوابیدن توسط ماده، مراقبت توسط هر دو. |
| لک‌لک | ۳۲–۳۴ | ۲۹–۳۱ | ۳ | ۲–۴ | محیط‌های مرتفع برای لانه‌سازی انتخاب می‌شود. |
| فلامینگو | ۲۷–۳۱ | ۲۴–۲۸ | ۳ | ۱–۲ | جفت‌گیری تک‌همسرانه و والدین مشارکتی. |
| عقاب | ۳۵–۴۵ | ۳۰–۴۲ | ۳–۵ | ۱–۳ | تنها ماده روی تخم می‌خوابد، نر شکار می‌کند. |
| شاهین | ۲۸–۳۲ | ۲۵–۲۹ | ۳ | ۳–۵ | بسیار محافظ لانه و قلمرو خود است. |
| مرغ ماهی‌خوار (حواصیل) | ۲۵–۲۷ | ۲۲–۲۴ | ۳ | ۳–۶ | تغذیه با ماهی زنده الزامی است. |
| مرغ نوروزی (کاکایی) | ۲۱–۲۵ | ۱۸–۲۲ | ۳ | ۳–۵ | صدای زیاد در محیط باعث استرس می‌شود. |
| پرستو | ۱۴–۱۶ | ۱۲–۱۴ | ۲ | ۳–۶ | خوابیدن توسط ماده، نر غذا تهیه می‌کند. |
نکات مهم برای افزایش موفقیت در جوجه‌کشی
- رعایت دقیق دما (۳۷/۲ تا ۳۷/۷ درجه سانتی‌گراد) و رطوبت در دوره ستر و افزایش رطوبت در دوره هچر ضروری است.
- چرخاندن تخم‌ها در دوره ستر به جلوگیری از چسبیدن جنین به پوسته کمک می‌کند.
- محیط باید آرام، بدون استرس و با تهویه مناسب باشد.
- دستگاه‌های جوجه‌کشی باید در پایان دوره ستر، به‌صورت دستی یا اتومات وارد فاز هچر شوند.
نکات کلیدی درباره جوجه‌کشی طبیعی در پرندگان
- دوره ستر (Stage Incubation): بخشی از دوره انکوباسیون است که رشد جنین با حفظ دمای پایدار ادامه می‌یابد. چرخش تخم‌ها در این مرحله حیاتی است.
- دوره هچر (Stage Hatch): ۲ تا ۳ روز پایانی پیش از خروج جوجه از تخم را شامل می‌شود. چرخش متوقف شده و رطوبت افزایش می‌یابد.
- میانگین تخم‌گذاری: بستگی به گونه پرنده، تغذیه، نور، استرس و جفت‌گیری دارد؛ اما عددی که در جدول آمده میانگین رایج و معتبر است.
- چرخاندن تخم‌ها: در دوره ستر باید روزی ۳ تا ۵ بار انجام شود (در برخی گونه‌ها بیشتر)، اما در دوره هچر نباید تخم‌ها را چرخاند.
- رطوبت و دما: ثابت نگه‌داشتن دما و رطوبت، به‌ویژه در دستگاه‌های جوجه‌کشی، اهمیت حیاتی دارد؛ معمولاً ۳۷٫۵ درجه سانتی‌گراد و رطوبت حدود ۶۰٪ در ستر و ۷۰٪ در هچر توصیه می‌شود.