سینه کاردی (Keel Deformity) یکی از مشکلات شایع در پرندگان است که می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت آن‌ها داشته باشد. معمولاً این مشکل به دلیل کمبود مواد مغذی، اختلالات رشدی پرندهو یا شرایط نگهداری نامناسب ایجاد می‌شود و می‌تواند منجر به تغییر شکل استخوان سینه و در موارد شدید، مشکلات حرکتی و تنفسی پرندهها شود.
در این مقاله، به طور کامل به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از سینه کاردی در پرندگان می‌پردازیم. همچنین گونه‌هایی که بیشتر در معرض این بیماری هستند را معرفی خواهیم کرد.
سینه کاردی در پرندگان چیست؟
سینه کاردی به تغییر شکل غیرطبیعی استخوان جناغ (Keel Bone) در پرندگان گفته می‌شود. این استخوان که در بخش میانی قفسه سینه قرار دارد، نقش مهمی در عملکرد عضلات پروازی پرنده ایفا می‌کند. در حالت طبیعی، جناغ سینه پرنده باید صاف و متقارن باشد اما در مواردی که سینه کاردی رخ می‌دهد این استخوان دچار خمیدگی، زائده‌های استخوانی یا تغییرات ساختاری غیرطبیعی شود.
معمولاً این عارضه در پرندگانی که در حال رشد هستند دیده می‌شود اما در برخی موارد ممکن است در پرندگان بالغ نیز بروز کند. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود می‌توان با اقدامات درمانی مناسب از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
کدام پرندهها بیشتر در معرض بیماری سینه کاردی هستند؟
برخی از گونه‌های پرندگان به دلیل متابولیسم بالا، نیازهای تغذیه‌ای خاص، حساسیت به استرس و بیماری‌های زمینه‌ای، بیشتر در معرض سینه کاردی قرار دارند. این پرندگان شامل موارد زیر هستند:
۱. طوطی‌سانان (Psittaciformes)
- مرغ عشق (Budgerigar)
- طوطی خاکستری آفریقایی (African Grey Parrot)
- عروس هلندی (Cockatiel)
- کاسکو (Grey Parrot)
- ماکائو (Macaw)
- لوری و لوریکیت (Lory & Lorikeet)
- طوطی‌های آمازون (Amazon Parrots)
۲. پرندگان زینتی کوچک و فنچ‌ها
- فنچ گولدین (Gouldian Finch)
- فنچ راه‌راه (Zebra Finch)
- فنچ جاوه‌ای (Java Finch)
- قناری (Canary)
۳. کبوتران و قمری‌ها (Columbiformes)
- کبوتر خانگی (Rock Pigeon)
- قمری خانگی (Collared Dove)
۴. پرندگان شکاری (Raptors)
- شاهین (Falcon)
- جغدها (Owls)
- عقاب‌ها (Eagles)
۵. پرندگان آبزی و اهلی
- مرغ عشق دریایی (Lovebird Seagull)
- اردک و غاز اهلی (Domestic Ducks & Geese)
- مرغ مینا (Common Myna)
- مرغ و خروس زینتی (Ornamental Chickens)
دلایل حساسیت بیشتر این پرندگان به سینه کاردی
- متابولیسم بالا که نیاز به تغذیه مناسب و متعادل دارد.
- حساسیت زیاد به استرس که باعث کاهش اشتها و ضعف بدنی می‌شود.
- مستعد بودن به بیماری‌های عفونی و انگلی که باعث لاغری و تحلیل رفتن بدن می‌شود.
علل بروز سینه کاردی در پرندگان چیست؟
دلایل مختلفی می‌توانند منجر به بروز این عارضه در انواع مختلف پرندهها شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
۱. کمبود کلسیم و ویتامین D
کلسیم و ویتامین D نقش کلیدی در رشد و استحکام استخوان‌ها دارند. کمبود این مواد می‌تواند منجر به نرمی استخوان‌ها شده و باعث تغییر شکل جناغ سینه شود. پرندگانی که رژیم غذایی آن‌ها فاقد منابع غنی از کلسیم است یا به اندازه کافی در معرض نور طبیعی خورشید قرار نمی‌گیرند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. طبیعتا پرندگان ماده در فصل تخم‌گذری و کمبود کلسیم، متسعد ابتلا به سینه کاردی هستند.
۲. سوءتغذیه در دوران رشد
جوجه‌هایی که در مراحل اولیه زندگی خود تغذیه مناسبی دریافت نکنند، ممکن است به دلیل کمبود مواد معدنی و ویتامین‌های ضروری دچار اختلال در رشد استخوانی شوند. این امر باعث ضعف ساختاری در استخوان جناغ شده و منجر به سینه کاردی می‌شود.
۳. عدم تحرک کافی
پرندگانی که در قفس‌های کوچک و نامناسب نگهداری می‌شوند، فرصت کافی برای فعالیت و پرواز ندارند. این کمبود تحرک باعث می‌شود عضلات پروازی آن‌ها به درستی رشد نکند و فشار نامناسبی روی استخوان سینه وارد شود که در نهایت منجر به تغییر شکل آن خواهد شد.
۴. مشکلات ژنتیکی
برخی از نژادهای پرندگان، به ویژه طوطی‌سانان، به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به ناهنجاری‌های اسکلتی از جمله سینه کاردی هستند. در اغلب این پرندگان که مستعد‌تر هستند، بیماری سینه کاردی از سنین پایین قابل مشاهده است.
۵. صدمات و ضربه‌های فیزیکی
ضربه‌های شدید به قفسه سینه، سقوط از ارتفاع، یا برخورد با اشیا سخت می‌توانند باعث شکستگی یا تغییر شکل استخوان جناغ شوند. در چنین مواردی، تغییرات ممکن است به مرور زمان بدتر شده و مشکلات بیشتری برای پرنده ایجاد کند.
علائم سینه کاردی در پرندگان چیست؟
سینه کاردی در پرندهها می‌تواند با علائم متعددی همراه باشد که برخی از آن‌ها واضح و برخی دیگر نامحسوس‌تر هستند. توجه به این نشانه‌ها می‌تواند در تشخیص زودهنگام و موثرتر بیماری مفید باشد.
۱. تغییر شکل استخوان سینه
مهم‌ترین علامت این بیماری، تغییر در ظاهر استخوان جناغ است. احتمالا این تغییر به صورت خمیدگی، بیرون‌زدگی یا فرورفتگی در قسمت مرکزی سینه پرنده مشاهده شود.
۲. کاهش وزن و لاغری مفرط
برخی از پرندگان مبتلا به سینه کاردی دچار کاهش وزن می‌شوند. این پرندهها حتی اگر به میزان کافی غذا مصرف کنند وزنشان کاهش می‌یابد. دلیل این امر ممکن است مشکلات ناشی از اختلال در جذب مواد مغذی یا عدم توانایی در تحرک مناسب باشد.
۳. مشکلات پروازی و ضعف عضلانی
پرندگانی که از این عارضه رنج می‌برند، ممکن است در پرواز دچار مشکل شوند. ضعف عضلات پروازی می‌تواند باعث کاهش تعادل و کنترل حرکات در هنگام پرواز شود.
۴. حساسیت به لمس در ناحیه سینه
برخی از پرندگان مبتلا به سینه کاردی در صورت لمس شدن ناحیه سینه، واکنش‌های دردناک نشان دهند. این حساسیت می‌تواند به دلیل التهاب یا ناهنجاری استخوانی باشد.
روش‌های تشخیص سینه کاردی در پرندگان
۱. معاینه فیزیکی توسط دامپزشک
دامپزشک متخصص با معاینه تخصصی و لمس استخوان جناغ می‌تواند تغییرات ساختاری را بررسی کند. این روش یکی از ساده‌ترین راه‌های تشخیص سینه کاردی است.
۲. تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray)
رادیوگرافی یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای بررسی ناهنجاری‌های استخوانی است. در این روش، دامپزشک می‌تواند شدت تغییر شکل استخوان را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسبی را پیشنهاد دهد.
۳. بررسی سوابق رشد و تغذیه
اگر پرنده در سنین رشد باشد بررسی رژیم غذایی و میزان فعالیت آن می‌تواند اطلاعات مفیدی در مورد علت بیماری ارائه دهد.
درمان سینه کاردی در پرندگان
۱. اصلاح رژیم غذایی
استفاده از مواد غذایی غنی از کلسیم (مانند پوسته تخم‌مرغ خرد شده و مکمل‌های معدنی) و ویتامین D برای تقویت استحکام استخوان‌ها ضروری است. استفاده از مکمل‌های امگا ۳ نیز بسیار توصیه می‌شود.
۲. افزایش تحرک و تمرین فیزیکی
در صورتی که پرنده فضای کافی برای پرواز نداشته باشد، باید قفس بزرگ‌تر و محیط مناسبی برای فعالیت فیزیکی در نظر گرفته شود.
۳. چوب نشیمن مناسب در قفس
استفاده از چوب‌های نشیمن با قطر مناسب کمک می‌کند تا فشار روی استخوان جناغ کاهش یابد.
درمان دارویی سینه کاردی
در مواردی که بیماری شدت بیشتری دارد، ممکن است دامپزشک تجویز مکمل‌های مخصوص یا داروهای ضدالتهابی را پیشنهاد دهد.
۱. آنتی‌بیوتیک‌ها (در صورت وجود عفونت باکتریایی)
عفونت‌های باکتریایی یکی از علل اصلی سینه کاردی هستند، مخصوصاً در پرندگانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب بستگی به نوع عفونت دارد، اما برخی داروهای رایج شامل موارد زیر است:
الف) تایلوزین (Tylosin Tartrate)
- دوز: ۲۰ تا ۴۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز
- روش مصرف: خوراکی (در آب آشامیدنی) یا تزریقی
- مدت درمان: ۵ تا ۷ روز
ب) داکسی‌سایکلین (Doxycycline)
- دوز: ۲۵ تا ۵۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز
- روش مصرف: خوراکی یا تزریقی
- مدت درمان: ۷ تا ۱۰ روز
- نکته: این دارو در درمان عفونت‌های تنفسی و باکتری‌های داخل سلولی مانند کلامیدیا مؤثر است.
ج) انروفلوکساسین (Enrofloxacin) (بایوتریل – Baytril)
- دوز: ۱۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، دو بار در روز
- روش مصرف: خوراکی یا تزریقی
- مدت درمان: ۵ تا ۷ روز
۲. داروهای ضد انگل (در صورت وجود آلودگی انگلی)
سینه کاردی می‌تواند ناشی از آلودگی انگلی، به‌ویژه در اثر نماتودها و کوکسیدیوز باشد. در این صورت، درمان ضد انگلی ضروری است.
الف) تولترازوریل (Toltrazuril) (بایکوکس – Baycox)
- دوز: ۲۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز
- روش مصرف: خوراکی (در آب آشامیدنی)
- مدت درمان: ۲ تا ۳ روز، در صورت نیاز پس از ۵ روز تکرار شود
ب) لوامیزول (Levamisole)
- دوز: ۲۰ تا ۵۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- روش مصرف: خوراکی یا تزریقی
- مدت درمان: ۱ تا ۲ روز
ج) آیورمکتین (Ivermectin)
- دوز: ۲۰۰ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- روش مصرف: خوراکی، تزریقی یا موضعی (ریختن روی پوست گردن)
- مدت درمان: یک بار مصرف، در صورت نیاز بعد از ۱۰ روز تکرار شود
۳. درمان‌های حمایتی و تقویتی
در کنار درمان دارویی، بهبود وضعیت تغذیه‌ای و تقویت سیستم ایمنی پرنده ضروری است.
الف) پروبیوتیک‌ها (برای بهبود عملکرد روده و جذب مواد مغذی)
- محصولات پیشنهادی: لاکتوباسیلوس‌ها و سایر پروبیوتیک‌های مخصوص پرندگان
- دوز: طبق دستورالعمل محصول
- مدت مصرف: حداقل ۷ تا ۱۰ روز
ب) مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های تقویتی
- ویتامین A، D3، E، B12: برای بهبود سیستم ایمنی و رشد پرنده
- دوز: بسته به نوع مکمل، طبق دستورالعمل محصول
- روش مصرف: محلول در آب آشامیدنی یا ترکیب با غذا
ج) سرکه سیب (به عنوان تقویت‌کننده سیستم گوارشی)
- دوز: ۲ تا ۳ قطره در ۱۰۰ میلی‌لیتر آب آشامیدنی
- مدت مصرف: ۳ تا ۵ روز
۴. سایر مراقبت‌ها
بهبود شرایط محیطی:
دمای محیط را ثابت و بین ۲۲ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد نگه دارید.
از قرار گرفتن پرنده در معرض استرس‌های محیطی مانند سرما، دود و صدای بلند جلوگیری کنید.
اصلاح تغذیه:
غذای باکیفیت، متنوع و سرشار از پروتئین و چربی‌های سالم برای پرنده فراهم کنید.
استفاده از تخم مرغ آب‌پز رنده‌شده، دانه‌های مغذی و مکمل‌های غذایی توصیه می‌شود.
افزایش رطوبت محیط:
در صورت خشکی هوا، از دستگاه بخور برای حفظ رطوبت محیط استفاده کنید.
پیشگیری از سینه کاردی در پرندگان
بهترین راه برای جلوگیری از این بیماری، رعایت نکات زیر است:
- تامین کلسیم و ویتامین D کافی در رژیم غذایی
- ایجاد فضای مناسب برای تحرک و پرواز
- استفاده از قفس استاندارد و چوب نشیمن مناسب
- بررسی‌های منظم دامپزشکی برای تشخیص زودهنگام مشکلات اسکلتی
نتیجه‌گیری
سینه کاردی یک بیماری جدی است که می‌تواند بر سلامت و کیفیت زندگی پرنده تأثیر بگذارد. تشخیص زودهنگام و رعایت نکات تغذیه‌ای و محیطی نقش مهمی در پیشگیری و کنترل این بیماری دارند. اگر پرنده شما علائمی از این بیماری نشان می‌دهد، بهتر است در اسرع وقت با دامپزشک مشورت کنید.