اگر دامپزشک هستید، احتمالاً بارها با چالش‌های مربوط به تزریق مواجه شده‌اید: محل مناسب تزریق در حیوانات کجاست؟ چگونه می‌توان درد حیوان را کاهش داد؟ چه زمانی باید آسپیره انجام داد؟ در این راهنما، انواع روش‌های تزریق در دامپزشکی و نکات کلیدی پیش از انجام آن به زبانی علمی و درعین‌حال ساده توضیح داده شده است تا بتوانید به‌صورت حرفه‌ای‌تر عمل کرده و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. سعی کرده‌ایم که تزریق در سگ و گربه که اصلی‌ترین حیوانات برای نگهداری در منزل هستند را به طور کامل به شما آموزش بدهیم.
نکات ضروری پیش از انجام تزریق در حیوانات
۱. انتخاب سرنگ و سوزن مناسب
- حجم دارو: سرنگ باید متناسب با دوز دارو انتخاب شود. برای مقادیر کم، سرنگ انسولین مناسب است و برای مقادیر بیشتر، سرنگ ۲ یا ۵ سی‌سی توصیه می‌شود.
- بافت محل تزریق: برای تزریق زیرجلدی از سوزن با گیج ۲۳ تا ۲۵ و برای تزریق وریدی یا عضلانی از گیج ۲۰ تا ۲۲ استفاده شود.
۲. آسپیره کردن
- تعریف: آسپیره کردن به معنی عقب کشیدن پیستون سرنگ قبل از تزریق است تا مشخص شود که سوزن وارد رگ شده است یا خیر.
- زمان انجام آسپیره:
- در تزریق عضلانی و زیرجلدی: اگر خون وارد سرنگ شد، تزریق در محل نادرست انجام شده و باید سوزن خارج و تزریق در محل مناسب انجام شود.
- در تزریق وریدی: اگر خون وارد سرنگ نشد، یعنی سوزن در رگ قرار نگرفته و نیاز به اصلاح موقعیت آن است.
۳. مهار صحیح حیوان
- سگ‌ها: در حیوانات آرام، نوازش و حواس‌پرتی کافی است. اما در حیوانات مضطرب، باید از فرد دیگری برای نگه داشتن حیوان کمک گرفت یا در صورت لزوم از قلاده و مهار استفاده کرد.
- گربه‌ها: گربه‌ها نیاز به مقیدسازی دقیق‌تری دارند و در صورت بی‌قراری می‌توان از حوله برای محدود کردن حرکات آنها استفاده کرد.
۴. ضدعفونی محل تزریق
- در تزریق وریدی و عضلانی: استفاده از الکل برای ضدعفونی ضروری است.
- در تزریق زیرجلدی: معمولاً نیاز به ضدعفونی ندارد، مگر در شرایطی که پوست حیوان آلوده باشد.
۵. دمای دارو
- داروهای سرد (مانند آن‌هایی که مستقیماً از یخچال خارج شده‌اند) بهتر است قبل از تزریق کمی در دست گرم شوند، زیرا تزریق سرد ممکن است منجر به اسپاسم عضلانی و درد شدید شود. بهتر است تزریق با تجویز و نظارت دامپزشک انجام شود.
روش‌های مختلف تزریق در حیوانات به چه صورت است؟
۱. تزریق زیرجلدی (SC)
- محل مناسب: ناحیه پشت گردن یا بین تیغه‌های شانه.
- موارد استفاده: واکسن‌ها، سرم زیرجلدی، انسولین و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها.
- روش انجام:
- بلند کردن پوست و ایجاد یک چین.
- وارد کردن سوزن با زاویه ۴۵ درجه.
- آسپیره کردن و در صورت عدم مشاهده خون، تزریق دارو.
- ماساژ محل تزریق برای پخش شدن دارو.
- نکات مهم:
- از تزریق زیرجلدی داروهای تحریک‌کننده خودداری شود، زیرا ممکن است موجب التهاب شدید شوند.
- حجم بالای سرم زیرجلدی به‌ویژه در گربه‌ها ممکن است باعث ایجاد ورم و ناراحتی شود.
۲. تزریق عضلانی (IM)
- محل مناسب:
- در سگ‌ها: عضله ران (Quad) یا عضله کمری (Epaxial).
- در گربه‌ها: عضله ران یا کمری.
- روش انجام:
- وارد کردن سوزن با زاویه ۹۰ درجه به داخل عضله.
- انجام آسپیره؛ در صورت مشاهده خون، خروج سوزن و تزریق در محل دیگر.
- تزریق آرام دارو برای جلوگیری از درد و اسپاسم عضلانی.
- نکات مهم:
- تزریق در پشت ران باید با احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است به عصب سیاتیک آسیب وارد کند.
- حجم بالای تزریق می‌تواند دردناک باشد؛ مقدار توصیه‌شده برای گربه‌ها حداکثر ۲ میلی‌لیتر و برای سگ‌ها حداکثر ۵ میلی‌لیتر است.
۳. تزریق وریدی (IV)
- محل مناسب:
- در سگ‌ها: ورید دست جلو (Cephalic) یا ورید پای عقب (Saphenous).
- در گربه‌ها: ورید دست جلو یا ورید داخل ران (Femoral).
- روش انجام:
- بستن تورنیکه برای مشخص شدن ورید.
- وارد کردن سوزن با زاویه ۲۵ درجه.
- آسپیره کردن؛ در صورت مشاهده برگشت خون، تزریق دارو.
- باز کردن تورنیکه و تزریق آرام دارو.
- فشردن محل تزریق با پنبه برای جلوگیری از خونریزی.
- نکات مهم:
- در صورت ورود داروهای محرک به بافت زیرجلدی، احتمال آسیب و نکروز بافتی وجود دارد.
- پتاسیم کلراید باید با سرعت بسیار کم تزریق شود، زیرا می‌تواند منجر به ایست قلبی شود.
۴. تزریق داخل صفاقی (IP)
- محل مناسب: ناحیه پایین شکم، نزدیک خط وسط بدن.
- موارد استفاده: در مواقعی که دسترسی به ورید دشوار است، برای تزریق مایعات یا آنتی‌بیوتیک‌ها.
- روش انجام:
- قرار دادن حیوان به پشت.
- وارد کردن سوزن با زاویه ۴۵ درجه.
- آسپیره کردن؛ در صورت مشاهده مایع زرد (صفرا) یا خون، خروج سریع سوزن و اصلاح موقعیت.
- تزریق آرام دارو.
- نکات مهم:
- احتمال آسیب به اندام‌های داخلی مانند روده یا مثانه وجود دارد، بنابراین این روش تنها در شرایط خاص توصیه می‌شود.
جمع‌بندی: اصول یک تزریق ایمن و مؤثر در حیوانات
همیشه آسپیره انجام دهید تا از موقعیت صحیح سوزن اطمینان حاصل شود.
سرعت تزریق را کنترل کنید؛ تزریق سریع می‌تواند باعث درد شود.
حیوان را پس از تزریق تحت نظر داشته باشید تا واکنش‌های آلرژیک احتمالی شناسایی شوند.
پیش از تزریق، دوز دارو را حداقل دو بار بررسی کنید؛ هرگونه اشتباه در دوز ممکن است خطرناک باشد.
در صورت نیاز حتما با دامپزشک مشورت کنید.