شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

شانت ورید پورتال یا Portosystemic Shunt (PSS) در سگ و گربه مسیر غیرطبیعی بین ورید پورتال و سیستم وریدی سیستمیک است که باعث می‌شود خون حاصل از دستگاه گوارش بدون عبور از کبد وارد جریان خون عمومی شود. این وضعیت باعث می‌شود که سموم نیتروژنی، محصولات متابولیک و داروها از تصفیه کبدی عبور نکنند و اثرات سیستمیک ایجاد کنند.

در سگ‌ها، شانت‌ها اغلب مادرزادی و تک مسیر هستند و می‌توانند داخل یا خارج کبدی باشند. در گربه‌ها شانت‌های داخل کبدی بیشتر دیده می‌شوند. شانت‌های اکتسابی معمولاً ناشی از فشار مزمن ورید پورتال در اثر فیبروز یا بیماری‌های کبدی مزمن هستند و اغلب چندگانه و پیچیده‌اند.

انواع شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

مادرزادی (Congenital PSS)

• سگ‌ها: بیشتر خارج کبدی، نژادهای مستعد شامل دالماسین، شیپوی، یورکشایر و مالتیز.
• گربه‌ها: بیشتر داخل کبدی، نژادهای مستعد شامل سیامی و پرشین.

اکتسابی (Acquired PSS)

• ناشی از فشار بالای ورید پورتال در بیماری‌های مزمن کبدی.
• اغلب چندگانه و پیچیده، شناسایی دقیق مسیرها نیاز به تصویربرداری پیشرفته دارد.

علائم بالینی اختصاصی شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ

• کاهش رشد و لاغری در حیوانات جوان
• هپاتوآنسفالوپاتی: تغییر رفتار، خواب‌آلودگی، گیجی پس از غذا، تشنج
• استفراغ و اسهال متناوب
• ادرار با بوی غیرطبیعی و تشکیل سنگ‌های آمونیوم اورات
• در برخی موارد، بی‌اشتهایی و کم انرژی

شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) گربه

• کندی رشد یا کاهش وزن
• هپاتوآنسفالوپاتی مشابه سگ، اغلب شدیدتر و سریع‌تر
• استفراغ، بی‌اشتهایی و دیزوری
• انسداد پیشابراه به علت سنگ اورات ثانویه در برخی موارد
• تغییرات رفتاری مانند گیجی و خواب‌آلودگی

یافته‌های بالینی و پاراکلینیکی شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

• معاینه فیزیکی: کوچک بودن کبد (microhepatia) در شانت مادرزادی، کاهش وزن، علائم عصبی متغیر
• آنالیز خون: افزایش آمونیاک سرم، کاهش BUN، آنمی خفیف
• آنزیم‌های کبدی: ALT و ALP ممکن است طبیعی یا کمی افزایش یافته باشند
• بیوشیمی: کاهش پتاسیم، کاهش آلبومین، هیپوگلیسمی، اختلالات اسید-باز
• آنالیز ادرار: سنگ‌های آمونیوم اورات، کاهش گلوکز، تغییر pH
• سونوگرافی شکم: مشاهده مسیر شانت، اندازه کوچک کبد، بررسی هیدرونفروز یا انسداد ثانویه
• CT یا MRI با کنتراست: دقیق‌ترین روش تعیین محل و نوع شانت
• پرتوگرافی ورید پورتال: در مراکز تخصصی برای نقشه‌برداری دقیق مسیر شانت

تشخیص شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

تشخیص قطعی شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه:

• تصویربرداری پیشرفته (CT/MRI) و/یا سونوگرافی با Doppler
• آزمایش خون: آمونیاک بالا، کاهش BUN و سایر اختلالات کبدی
• آزمایش عملکرد کبد و بررسی رشد حیوان

تشخیص افتراقی شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه:

• نارسایی مزمن یا حاد کلیه
• بیماری‌های متابولیک مانند هیپوگلیسمی یا هیپوآلبومینمی
• بیماری‌های گوارشی مزمن
• نئوپلازی کبد
• عفونت‌های سیستمیک و اختلالات متابولیک ثانویه

درمان شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

مدیریت دارویی و تغذیه‌ای

• رژیم کم پروتئین با کیفیت بالا و هضم آسان
• داروهای کاهش دهنده آمونیاک: لاکتولوز، ریفاکسیمین
• کنترل تشنج و هپاتوآنسفالوپاتی: داروهای ضدصرع مانند دیازپام یا فنوباربیتال در صورت نیاز
• مایعات و الکترولیت درمانی حمایتی

درمان جراحی و مداخله‌ای

• بستن شانت با باندینگ تدریجی یا کاتتر کاهش جریان
• Coil embolization یا استنت در موارد انتخابی
• هدف: افزایش جریان خون کبدی و کاهش سموم سیستمیک

پایش طولانی‌مدت

• بررسی دوره‌ای آمونیاک، BUN و آنزیم‌های کبدی
• پایش رشد و وزن
• کنترل علائم عصبی و گوارشی

نکات بالینی مهم شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه

• شانت پورتوسنت می‌تواند در حیوانات جوان موجب اختلال رشد و هپاتوآنسفالوپاتی شدید شود
• تشخیص زودهنگام و درمان جراحی یا مداخله‌ای، پیش‌آگهی حیوان را به طور چشمگیری بهبود می‌بخشد
• شانت‌های مادرزادی تک مسیر هستند و اغلب قابل اصلاح جراحی‌اند، در حالی که شانت‌های اکتسابی چندگانه و پیچیده‌اند و درمان حمایتی محور اصلی آن است
• پایش طولانی‌مدت عملکرد کبد و الکترولیت‌ها برای پیشگیری از عود و کنترل عوارض سیستمیک حیاتی است
• توجه به نسخه‌های تجویزی دامپزشک ضروری است

جدول خلاصه و جامع از بیماری شانت ورید پورتال (Portosystemic Shunt) در سگ و گربه